Gładź to cienka warstwa wykończeniowa, nanoszona na podłoże w celu ostatecznego wygładzenia powierzchni. Do wykonywania gładzi stosuje się materiały budowlane charakteryzujące się odpowiednimi dla takiego zakresu stosowania właściwościami – bardzo drobnym uziarnieniem i odpowiednią wytrzymałością, zapewniającą możliwość obróbki powierzchni na sucho lub na mokro. Materiały do wykonywania gładzi produkowane są na bazie gipsu, wapna, cementu lub spoiw polimerowych.
Materiały na bazie gipsu
Rys.: GIPSAR UNI i GIPSAR PLUS
Do wykonywania gładzi najczęściej stosowane są materiały na bazie gipsu, naturalnego lub syntetycznego, cenione przede wszystkim za łatwość stosowania i obróbki powierzchni. Można tu wprowadzić jeszcze bardziej szczegółowy podział materiałów gipsowych – na gipsy szpachlowe oraz gładzie gipsowe.
Gips szpachlowy, zgodnie z technologią powinien być stosowany jako pierwszy – bezpośrednio na istniejące podłoże, do wstępnego korygowania większych nierówności oraz precyzyjnego wyprowadzania kątów i płaszczyzn na ścianach i sufitach. Niektórzy producenci podkreślają taki zakres stosowania poprzez dodatkowe określenie wyrobu jako „Podkład”, „Start” lub „Baza”. Gips szpachlowy może jednak samodzielnie stanowić ostateczną warstwę powierzchnię ściany lub sufitu, bezpośrednio pod malowanie lub tapetowanie. Może być stosowany praktycznie na wszystkie typowe spotykane w budownictwie podłoża – tynki gipsowe, cementowe i cementowo-wapienne, beton itp. Nie jest natomiast zalecane użycie gipsu tego typu bezpośrednio na nieotynkowane, surowe ściany murowane.
Najważniejsze cechy gipsu szpachlowego, w porównaniu do gładzi gipsowych to:
- większa wytrzymałość mechaniczna
- grubsze uziarnienie
- możliwość stosowania jednorazowo stosunkowo grubej warstwy
Na wyrównanych przy użyciu gipsu szpachlowego powierzchniach możliwe jest dodatkowe użycie gładzi gipsowych lub coraz częściej także gładzi polimerowych. Gipsy szpachlowe doskonale sprawdzą się zwłaszcza w starych budynkach, gdzie ściany i sufity zdecydowanie nie trzymają pionu i poziomu. Możliwość zastosowanie jednorazowo większej grubości gipsu pozwala więc zniwelować nawet duże nierówności w jednym cyklu roboczym, co skraca czas i koszty prac. Nie ma granicznej grubości, w jakiej gipsy szpachlowe są stosowane. Z reguły warstwa może mieć jednorazowo nawet do 6 mm grubości.
Gładzie gipsowe zaleca się nakładać na wstępne wyrównane i/lub precyzyjne wyprowadzone za pomocą gipsu szpachlowego płaszczyzny ścian i sufitów. Gładzie mają drobniejsze uziarnienie, pozwalające uzyskać jeszcze gładszą powierzchnię i korzystniejszy efekt estetyczny. Producenci często podkreślają takie zastosowanie poprzez określenie materiału jako „finish”. Gładzie gipsowe stosuje się w warstwach o grubości z reguły do 2-3 mm. Niewielka grubość nakładanego materiału nie pozwala na skorygowanie płaszczyzn i wypełnienie większych nierówności, służy natomiast poprawie jakości wykonanych wcześniej gładzi i tynków gipsowych albo tradycyjnych tynków cementowych lub cementowo-wapiennych. Gładzie mają też zazwyczaj jaśniejszy kolor niż gipsy szpachlowe, co umożliwia szybkie pomalowanie i pokrycie ich powierzchni również przy użyciu farb jednowarstwowych.
Normowo, gipsy szpachlowe i gładzie gipsowe klasyfikuje się jako tynki gipsowe cienkowarstwowe wg PN-EN 13279-1.
Gładzie polimerowe
Gładzie polimerowe to najnowocześniejsze rozwiązanie w zakresie materiałów do wykonywania gładzi. Mają postać gotowej do użycia masy, produkowanej na bazie spoiwa żywicznego, a wypełniaczem jest najczęściej mączka dolomitowa. Rodzaj spoiwa ma tutaj bardzo istotne znaczenie dla parametrów technicznych, sposobu wykonania gładzi i obróbki powierzchni. Najważniejszą właściwością gładzi polimerowych jest możliwość stosowania w bardzo cienkiej warstwie, czyli do wykonywania warstw finiszowych o wysokiej gładkości. Gładzie polimerowe cenione są również za wygodę stosowania, ponieważ są produkowane jako masy gotowe do użycia - nie wymagają zatem mieszania z wodą (unika się pylenia, nie ma zagrożenia powstania grudek w masie) i zachowują bardzo długo żywotność (masę w opakowaniu można zużywać stopniowo, w zależności od potrzeb podczas gdy zaczyny gipsowe przygotowane z mas sypkich, nieodwracalnie twardnieją po ok. 60 - 90 minutach i nie nadają się już do dalszego zastosowania.
Normowo, gładzie polimerowe klasyfikowane są jako tynki na wewnętrzne ściany, stropy i ściany działowe wg normy PN-EN 15824.
Gładzie cementowe
Rys.: ATLAS REKORD
Gładzie cementowe są mniej popularne niż gipsowe z uwagi na to, że ich powierzchnia jest znacznie twardsza i trudniejsza do szlifowania. Wykonanie gładzi cementowej na dużej powierzchni wiąże się zatem z wydłużeniem czasu prac i sporym wysiłkiem. Gładzie cementowe są bardzo dobrym wyborem w pomieszczeniach, gdzie jest wysoka wilgotność - łazienkach, pralniach, suszarniach, ewentualnie w miejscach, gdzie gładź narażona jest na uszkodzenia np. na klatkach schodowych czy obiektach użyteczności publicznej. Gładzie cementowe produkowane są z reguły na bazie białego cementu portlandzkiego, dlatego ich powierzchni przypomina gładź gipsową, również pod względem gładkości. Powierzchnie gładzi cementowych można szlifować lub zacierać poprzez filcowanie. Podstawową przewagą tego rozwiązania materiałowego nad przedstawionymi wcześniej materiałami gipsowymi (gładziami i gipsami szpachlowymi) jest przede wszystkim możliwość ich stosowania również na zewnątrz budynków.
Normowo, gładzie gipsowe klasyfikowane są jako jednowarstwowe tynki wewnętrzne lub zewnętrzne wg normy PN-EN 998-1.
Gładzie wapienne
Gładzie wapienne są obecnie rzadko stosowane, najtrudniej ze wszystkich gładzi spotkać je również w dystrybucji i hurtowniach budowlanych. Zaleca są przede wszystkim do wykonywania gładzi w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach sanitarnych np. w kuchniach czy spiżarniach. Właściwości wapna sprawiają bowiem że uzyskana gładź ma wysoką odporność na skażenia biologiczne i pojawienie się na przykład grzyba na jej powierzchni. Ich powierzchnię zaciera się na mokro, podobnie jak w przypadku tynków gipsowych.
Sebastian Czernik
Koordynator ds. Projektów Badawczych ATLAS sp. z o.o.